Πάμε Στοίχημα για το Nobel Οικονομικών;

To Τμήμα Οικονομικών του Harvard University διοργανώνει ένα ετήσιο διαγωνισμό στον οποίο μπορεί να συμμετάσχει ο καθένας ταχυδρομώντας τα χρήματα που θέλει να ποντάρει και το όνομα αυτού που υποστηρίζει. Μπορείτε να ποντάρετε αν θέλετε και στο ενδεχόμενο ότι κανένας από τους παίκτες δεν θα καταφέρει να προβλέψει σωστά ποιος θα κερδίσει τελικά το βραβείο Nobel. Τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν από όλους τους παίκτες θα μοιραστούν στους νικητές που έκαναν τη σωστή πρόβλεψη ανάλογα με το ποσό που στοιχημάτισε ο καθένας. Το επιστημονικό ενδιαφέρον αυτής της λεγόμενης αγοράς προβλέψεων (prediction market) είναι ότι αποτελεί ένα αποτελεσματικό μηχανισμό επεξεργασίας πληροφορίας με πολύ καλή προβλεπτική ικανότητα.

Η επιτροπή Nobel θα ανακοινώσει τα τελικά αποτελέσματα στις 11 Οκτώβρη 2011. Μπορείτε να δείτε τη λίστα με τους βραβευθέντες από το 1969 έως και το 2009 εδώ. Αν θέλετε να κάνετε κάποια πρόβλεψη για το 2010 μπορείτε να πάρετε στοιχεία από την κατάταξη οικονομολόγων που δημοσιεύει η Thomson Reuters με βάση τον αριθμό ετεροαναφορών (citations). Η λογική εδώ είναι ότι όσο πιο σημαντική είναι η δουλειά κάποιου επιστήμονα τόσο πιο συχνά θα χρησιμοποιείται και θα αναφέρεται από άλλους.

Αυτοί που το αξίζουν περισσότερο για μένα είναι οι Eugene F. Fama και Kenneth R. French για την τεράστια συνεισφορά τους στα χρηματοοικονομικά. Όμως πιστεύω ότι η χρηματοοικονομική κρίση θα κάνει επιφυλακτική την επιτροπή και θα την κατευθύνει προς μια πιο "ενάρετη" επιλογή. Έτσι, τα δικά μου φαβορί για φέτος είναι οι William D. Nordhaus και Martin L. Weitzman για τη δουλειά τους στα Περιβαλλοντικά Οικονομικά. Καλά κέρδη.

Να φορολογήσουμε τα δάνεια;

Αυτό υποστηρίζει ένα ενδιαφέρον άρθρο των Olivier Jeanne & Anton Korinek (Managing Credit Booms and Busts: A Pigouvian Taxation Approach, NBER) το οποίο μου έστειλε ο Ιάσονας Λουρής. Η αναπαραγωγή τού άρθρου στην Wall Street Journal, τονίζει το εύρημα της μελέτης ότι ένας επονομαζόμενος φόρος τύπου Pigou της τάξεως του 0,56% στα δάνεια των ΜΜΕ και 0,48% στα δάνεια των νοικοκυριών θα μείωνε με άριστο τρόπο την πιθανότητα κρίσης σε περιόδους ανάπτυξης της οικονομίας. Σε περιόδους ύφεσης οι φόροι αυτοί θα μπορούσαν να είναι μηδενικοί. Νομίζω ότι στην περίπτωση της Ελλάδας σήμερα πρέπει σκεφτούμε την επέκταση των φοροαπαλλαγών του δανεισμού αν θέλουμε να αναστηθεί η ζήτηση και η προσφορά στην οικονομία.

To "σφάλμα της σύνθεσης" στην αποπληρωμή του χρέους

Όπως συζητά ο Krugman εδώ, οι αφελείς κάνουν το "σφάλμα της σύνθεσης" (fallacy of composition) όταν πιστεύουν ότι αν καθένας μας αποπληρώσει τα χρέη του τότε θα ξεφύγουμε από την κρίση που μας οδήγησε ο υπερδανεισμός. H συμπεριφορά αυτή είναι ατομικά ενάρετη αλλά συλλογικά αμαρτωλή καθώς η ταυτόχρονη αποπληρωμή χρέους από όλους οδηγεί την οικονομία σε σταστιμότητα, αποπληθωρισμό και άνοδο των δεικτών χρέους/εισόδημα.

Ποια είναι λοιπόν η λύση; Ο Krugman υποστηρίζει ότι είναι η μείωση του χρέους σε πραγματικούς όρους μέσω μετριοπαθούς πληθωρισμού (όπως στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο) ή μέσω μιας αργής και επώδυνης διαδικασίας επιμέρους πτωχεύσεων. Τονίζει τελειώνοντας ότι εμείς επιλέξαμε τη δεύτερη λύση.

Συννεφιά έχει σήμερα, θα πουλήσω

Πολλοί ερευνητές μετά την αρχική μελέτη του Saunders το 1993 (Stock prices and Wall Street weather, American Economic Review), έχουν δείξει στο πλαίσιο της συμπεριφορικής χρηματοοικονομικής (behavioral finance) ότι οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν τις χρηματιστηριακές επιδόσεις. Ένα κλασσικό εμπειρικό εύρημα σε αυτή την βιβλιογραφία είναι το λεγόμενο "sunshine effect" σύμφωνα με το οποίο όταν έχει υψηλή ηλιοφάνεια (για μια συγκεκριμένη περιοχή και εποχή) οι χρηματιστηριακές αποδόσεις τείνουν να είναι υψηλότερες. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες για αυτό το φαινόμενο, η πιο απλή θέλει τους επενδυτές να είναι πιο αισιόδοξοι όταν έχει καλό καιρό κάτι που οδηγεί σε υψηλές αποδόσεις.


Όπως σημειώνουμε σε μια πρόσφατη μελέτη με τους Συμεωνίδη και Δασκαλάκη (Does the Weather Affect Stock Market Volatility?, Finance Research Letters), το φαινόμενο ήταν γνωστό στους επενδυτές τουλάχιστον από τις αρχές τους προηγούμενου αιώνα: “During normal markets, brokers have observed that the psychological factor is so strong that speculators are not disposed to trade as freely and confidently in wet and stormy weather as they are during the dry days when the sun is shining, and mankind is cheerful and optimistic” (Nelson, 1902). Η εμπειρική ανάλυση καιρού και χρηματιστηρίου σε 26 πόλεις διεθνώς (περιλαμβάνεται η Αθήνα) στη μελέτη μας δείχνει μια θετική σχέση ηλιοφάνειας και μεταβλητότητας (volatility) αποδόσεων. Αυτό είναι σημαντικό εύρημα καθώς η μεταβλητότητα αποτελεί μέτρο του επενδυτικού κινδύνου και υπεισέρχεται σε αναρίθμητες εφαρμογές και προβλήματα στην αποτίμηση, αριστοποίηση χαρτοφυλακίου, διαχείριση κινδύνου, κλπ. Καλό χειμώνα και καλά κέρδη λοιπόν.

Πόσο Κόστισε η Παγκόσμια Κρίση;

Με συντηρητικές εκτιμήσεις του Andrew Haldane της Bank of England κόστισε 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ ετησίως, γύρω στα $60 τρις. Οι απαισιόδοξοι βλέπουν διπλάσια ή και τριπλάσια ποσά. Ο Jean Pisani-Ferry, καθηγητής στο Université Paris-Dauphine και σύμβουλος του Nicolas Sarkozy, σε ανάρτησή του στο Project Syndicate σχολιάζει το κόστος αποφυγής μιας κρίσης. Με βάση μια μελέτη, αν αυξηθούν οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών κατά 1%, αυτό θα μειώσει μόνιμα τη συχνότητα εμφάνισης κρίσεων κατά 1/3. Ταυτόχρονα, όμως αναμένεται ότι θα αυξήσει τα επιτόκια τραπεζικού δανεισμού κατά 0.13%. Αυτό σημαίνει ότι θα είχαμε μια μεγάλη κρίση κάθε 75 έτη (αντί για 50 που είναι περίπου τώρα) και το κόστος θα ήταν μια αύξηση από, για παράδειγμα, 4% σε 4.13% στα επιτόκια. Το κόστος ασφάλισης φαίνεται αναπάντεχα μικρό. Μια άλλη μελέτη, βρίσκει ότι αύξηση κατά 1% των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας σταδιακά μέσα σε 4 χρόνια, θα μείωνε το ΑΕΠ κατά περίπου 0.2%. Τα στοιχεία δείχνουν πόσο δραματική επίπτωση μπορεί να έχει μια σχετικά μικρή μεταβολή στο ρυθμιστικό πλαίσιο. Απομένει να βρούμε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ασφάλισης. Όπως σημειώνει και ο Pisani-Ferry, υποθέτοντας ότι η κρίση κόστισε 100% του ΑΕΠ και ότι συμβαίνει με συχνότητα 50 ετών, οτιδήποτε με συνολικό κόστος κάτω από 100%/50 = 2% ΑΕΠ (δηλ. $1.2 τρις) είναι συμφέρον.

Ατομισμός και οικονομική ανάπτυξη

Όπως συνοψίζουν στο VOX, οι Gorodnichenko & Roland (2010) βρίσκουν σε πρόσφατο άρθρο τους ότι η κουλτούρα σχετίζεται με τη μακροχρόνια οικονομική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, κοινωνίες με μια πιο ατομιστική κουλτούρα παρουσιάζουν περισσότερο καινοτομία, παραγωγικότητα και μακροχρόνια ανάπτυξη από κοινωνίες με πιο συλλογική κουλτούρα. Εξηγούν αυτό το φαινόμενο βάσει των αποτελεσματικότερων μηχανισμών ανταμοιβών σε ατομιστικές κοινωνίες που κινητοποιούν καλύτερα την οικονομική ανάπτυξη. Αν αναρωτιέστε που βρίσκεται η Ελλάδα (GRC) σε όρους ατομισμού, δείτε το κάτωθι διάγραμμα από το άρθρο:

 ...κάπου στη μέση μαζί με το Μεξικό, τη Βραζιλία και την Τουρκία. Πρωταθλητές ατομισμού - αλλά και οικονομικής ανάπτυξης - αναδεικνύονται οι ΗΠΑ, ΗΒ και Αυστραλία. Σημείωση: Φυσικά δεν είναι αυτονόητο ότι η οικονομική ανάπτυξη μόνο είναι θέσφατο για όλους. Παράγοντες όπως η αειφορία, η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, η δικαιοσύνη και η ευτυχία είναι επίσης σημαντικοί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ανάλογα με το άτομο ή την κοινωνία που βρίσκεται.

Λίστες Κατάταξης MBA: Ευλογία ή Κατάρα;

Αν θέλετε να δείτε τι πιστεύω για τα περιβόητα rankings δείτε εδώ το άρθρο μου στην Καθημερινή του Σαββάτου.

Here is Sparta

Ανάρτηση στο blog του Καθηγητή του Berkeley Brad DeLong, αναφέρει ασχολίαστο ένα χωρίο από τις Ιστορίες του Ηρόδοτου (7ο βιβλίο). Το χωρίο περιγράφει το φημισμένο διάλογο μεταξύ Ξέρξη και του συμβούλου του Δημάρατου καθώς παρατηρούν τους λιγοστούς Σπαρτιάτες που στρατοπέδευαν εναντίον των πολυάριθμων Περσών να χτενίζουν με ηρεμία τα μαλλιά τους πριν από τη Μάχη των Θερμοπυλών:

«Το ίδιο ισχύει και για τους Λακεδαιμονίους. Στη μάχη ένας-εναντίον-ενός είναι το ίδιο καλοί με τον οποιονδήποτε. Όταν όμως μάχονται ο ένας πλάι στον άλλοι είναι οι καλύτεροι όλων. Γιατί παρόλο που είναι ελεύθεροι άνδρες, δεν είναι πραγματικά ελεύθεροι. Αναγνωρίζουν για αφέντη τους το Νόμο. Και υπακούουν τον αφέντη τους αυτό περισσότερο από όσο υπακούουν εσένα οι υπήκοοί σου. Ό,τι κι αν προστάξει εκείνοι ακολουθούν. Και οι εντολές του μένουν απαράλλαχτες: τους απαγορεύει να εγκαταλείψουν τη μάχη, όσοι αντίπαλοι κι αν σταθούν απέναντί τους. Απαιτεί από αυτούς να παραμείνουν στη θέση τους – να νικήσουν ή να πεθάνουν. Ω βασιλιά, αν μοιάζω να μιλώ ανόητα, θα ήμουν ικανοποιημένος από αυτή τη στιγμή να σωπάσω. Μίλησα τώρα μοναχά, επειδή εσύ με διέταξες να το κάνω. Ελπίζω τα πάντα να εξελιχθούν σύμφωνα με την επιθυμία σου».

Ρεαλισμός = Κοινωνική ευημερία;

Σε συνέχεια παλιότερης ανάρτησης, ρίξτε μια ματιά εδώ στο καταπληκτικό RSA animation με αφήγηση από την Barbara Ehrenreich το οποίο μου έστειλε ο αγαπητός αναγνώστης Βασίλης Παπαδόπουλος. Σίγουρα υπάρχει μια χρυσή τομή μεταξύ ρεαλισμού και αισιοδοξίας (cliché!).

Πότε θα αποφοιτήσουμε από την κρίση;

Φαίνεται ότι είναι ανιστόρητοι όσοι υπόσχονται/ποθούν ευσεβώς ότι είναι θέμα μηνών ή έστω λίγων ετών. Σε άρθρο τους στο VOX με τίτλο "Do countries “graduate” from crises? Some historical perspective" οι Rong Qian, Carmen M. Reinhart και Kenneth Rogoff συνοψίζουν τα αποτελέσματα εκτενούς ιστορικής μελέτης τους με βάση 200 χρόνια δεδομένων για 60 χώρες η οποία εξετάζει σε πόσο χρόνο μπορεί μια χώρα να ξεφύγει ("αποφοιτήσει" όπως λένε) από περιόδους αλλεπάλληλων κρίσεων.  Συμπεραίνουν ότι για κρίσεις πτώχευσης ή πληθωρισμού (>20%), 20 χρόνια χωρίς υποτροπή είναι ένα θετικό σημάδι αλλά δεν αποτελεί εγγύηση για μια χώρα. Χρειάζονται τουλάχιστον 50 έτη άνευ κρίσης ώστε να είναι κανείς σίγουρος ότι ξεπέρασε οριστικά μια κρίση. Οι τραπεζικές κρίσεις συγκεκριμένα φαίνεται να είναι ανίατες καθώς δεν μπορεί να εκτιμηθεί πότε ή εάν ξεπερνιούνται!

"Από μέσα έγινε η δουλειά" ή "μέσα από πολύ δουλειά έγινε" η κρίση;

Με αυτό το θέμα ασχολείται το ντοκυμαντέρ Inside Job. Δείτε το trailer και μια περιγραφή σε πρόσφατη ανάρτηση της Huffington Post.

To δίλημμα του φυλακισμένου σε reality

Όπως αναφέρει το Freakonomics εδώ, στο reality του ABC The Bachelor δόθηκε η επιλογή στους δυο finalist να διαλέξουν κρυφά αν θα μοιραστούν ή όχι το τελικό βραβείο των $250,000. Αν επέλεγαν και οι δυο παίκτες να μοιραστούν τα χρήματα τότε θα έπαιρναν από $125,000 ο καθένας. Αν ένας επέλεγε να μοιραστούν τα χρήματα και ο άλλος να τα κρατήσει τότε ο πρώτος παίρνει τίποτα και ο δεύτερος παίρνει ολόκληρο το βραβείο. Τέλος, αν και οι δυο επιλέξουν εγωιστικά να κρατήσουν τα χρήματα τότε δεν θα πάρουν τίποτα και το βραβείο θα μοιραστεί μεταξύ των υπολοίπων παικτών που δεν έφτασαν στον τελικό. Δείτε εδώ τι έγινε!

Οδηγεί η περιοριστική πολιτική σε ανάπτυξη;

Ο καθηγητής του Harvard Alberto Alesina υπενθυμίζει πάλι σε πρόσφατο άρθρο του στη Wall Street Journal  τα αποτελέσματα εμπειρικής μελέτης του για 200 περιπτώσεις δημοσιονομικής προσαρμογής σε 21 χώρες τα τελευταία 20 χρόνια. Η μελέτη μπορεί να ανακτηθεί από το NBER εδώ. Συγκεκριμένα, μας λέει ο Alesina ότι οι Κεϋσιανοί βρίσκονται σε πλάνη καθώς η ιστορία δείχνει ότι η ανάπτυξη ακολουθεί περιόδους λιτότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί η λιτότητα ηρεμεί τις αγορές ομολόγων και αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε αύξηση των επενδύσεων μέσω των μειωμένων επιτοκίων δανεισμού. Ταυτόχρονα, η μείωση των κρατικών ελλειμάτων καθησυχάζει τους φορολογούμενους αναφορικά με την αναγκαιότητα μελλοντικών κρατικών περιοριστικών παρεμβάσεων και έτσι τονώνει την ζήτηση. Η μελέτη αυτή είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους κύκλους των Ευρω-υπουργών οικονομικών όπως αναφέρει άρθρο στο Bloomberg. Μακάρι να έχει δίκιο ο Alesina για το καλό των Ελλήνων. Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το παρελθόν θα επαναληφθεί καθώς η ελληνική περίπτωση έχει στοιχεία που δεν έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ στο παρελθόν.

Krugman vs. Rajan

Από ανάρητηση στο ιστολόγιο του Raghu Rajan, Καθηγητή στο University of Chicago Booth School of Business, διαβάζουμε γιατί πρέπει να βγούμε από την φάση των υπερβολικά χαμηλών επιτοκίων (Why we should exit ultra-low rates?). Ο Rajan υποστηρίζει ότι η κρατική επιδότηση των επιτοκίων δεν είναι επιθυμητή γιατί έχει υψηλό κόστος (ευκαιρίας για τους επενδυτές) και προκαλεί διάφορες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρεβλώσεις.

Χρήσιμες συμβουλές από τον Greg Mankiw

Από άρθρο του στους New York Times η συμβουλή του για  φοιτητές όλων των ηλικιών είναι να μάθουμε λίγο από: οικονομικά, στατιστική, χρηματοοικονομικά και ψυχολογία. Τέλος, συμβουλεύει να αγνοούμε κατά την κρίση μας τις συμβουλές και να ακολουθούμε τα ένστικτα και τα πάθη μας. Συμφωνώ απόλυτα!

Ο Paul Krugman εύχεται: Happy Lehman Day!

Από το ιστολόγιό του στους New York Times

Η πτώχευση ως μηχανισμός δέσμευσης

Στο Freakonomics διαβάζουμε πρόσφατα αποτελέσματα έρευνας που δείχνουν την αναποτελεσματικότητα των μηχανισμών δέσμευσης (commitement devices) ως τρόπων για την επίτευξη επιθυμητών αποτελεσμάτων. Οι μηχανισμοί δέσμευσης είναι τεχνικές του εφαρμόζουμε κάποιες φορές ώστε να υποχρεωθούμε να υιοθετήσουμε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που αλλιώς δεν θα ακολουθούσαμε. Υπάρχει το φημισμένο σχετικό παράδειγμα του Κινέζου στραγηγού Han Xin ο οποίος 2.000 χρόνια πριν παρέταξε τους στρατιώτες του για μάχη με την πλάτη σε ένα ποταμό ώστε να μην έχουν την επιλογή να υποχωρήσουν και έτσι να αναγκαστούν να επιτεθούν. Αναρωτιέται κανείς αν η πτώχευση αποτελεί (επιτυχημένο/θεμιτό) μηχανισμό δέσμευσης για τους Έλληνες.

Αισιοδοξία = Επαγγελματική επιτυχία;

Πρόσφατη μελέτη σε απόφοιτους ΜΒΑ επιβεβαιώνει τον αστικό μύθο σύμφωνα με τον οποίο αισιόδοξα άτομα τείνουν να είναι πιο επιτυχημένα. Άραγε τα επιτυχημένα  αποτέλεσματα ισχύουν και για αισιόδοξους υπουργούς οικονομικών;

Hayek vs. Keynes Rap Anthem

 Τερπνόν μετά του ωφελίμου με θέμα Fear the Boom and Bust