Ο Μαύρος Κύκνος και ο αντίκτυπος του απίθανου

Με αφορμή τη 2η έκδοση του βιβλίου του με τίτλο "The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable", ο Nacim Taleb έδωσε μια συνέντευξη στο Business Week. Υπενθυμίζει ότι οι "Μαύροι Κύκνοι" δεν είναι απλώς κάποια απίθανα ενδεχόμενα τα οποία όμως κατανοούμε. Είναι καταστάσεις που δεν μπορούν προβλεφθούν αλλά έναντι των οποίων πρέπει να προφυλαχθούμε. Υπενθυμίζει ότι επειδή ο πραγματικός κίνδυνος από τα κυβερνητικά χρεόγραφα έρχεται από τον πληθωρισμό και όχι από την επισφάλεια, η βέλτιστη στρατηγική είναι να επενδύουμε σε βραχυπρόθεσμους εγχώριους κυβερνητικούς τίτλους. Τέλος, επικρίνει την κουλτούρα της χρηματοοικονομικοποίησης (financialization) σύμφωνα με την οποία πιστεύουν πολλοί ότι πρέπει να κερδίσουν πρωταρχικά επενδύοντας τις αποταμιεύσεις τους και όχι από το κύριο επάγγελμά τους. Επίσης, σημειώνει ότι οι πολίτες δεν πρέπει να εμπιστεύονται τυφλά τους χρηματοοικονομικούς τίτλους σαν μέσο αποθήκευσης αξίας, γιατί είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί ο κίνδυνος αυτών των τίτλων.

Αναφορικά με τη σκοπιμότητα αναθεώρησης του εποπτικού πλαισίου του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Αμερική, o Taleb πιστεύει ότι είναι περίπλοκη και προς τη λανθασμένη κατεύθυνση. Αντιπροτείνει την απο-χρηματοοικονομικοποίηση (definancialization) μέσω της μετατροπής των ξένων κεφαλαίων σε ίδια κεφάλαια καθώς υποστηρίζει ότι οι τράπεζες προτιμούν να χτίζουν χρέος αλλά οι μετοχές προσφέρουν συγκριτικά πολύ μεγαλύτερη σταθερότητα στην κοινωνία. 

Η οικονομία ως το προϊόν επικοινωνίας και διασταύρωσης ιδεών

Από μια ανάρτηση στο Freakonomics, είδα μια αισιόδοξη και ενδιαφέρουσα ομιλία TED από τον ζωολόγο Matt Ridley ο οποίος υποστηρίζει ότι η σύγχρονη οικονομία, το εμπόριο και η ανάπτυξη οφείλεται στο γεγονός ότι το ανθρώπινο είδος προώθησε όχι μόνο τον καταμερισμό εργασίας αλλά και την επικοινωνία και τη διασταύρωση ιδεών. Μας θυμίζει επίσης ότι το εμπόριο, που πολλοί αφορίζουν ως μια σύγχρονη παθογένεια, είναι 10 φορές πιο παλιά από την γεωργία.


Από αυτή την οπτική γωνία, δεν φαίνεται ότι η έξοδος από την τρέχουσα κρίση θα έρθει μέσω της εσωστρέφειας και της αναζήτησης της ορθής σχολής σκέψης η οποία θα εφαρμοστεί από κάποιον πεφωτισμένο ηγέτη. Η λύση είναι μια δυναμική διαδικασία η οποία απαιτεί συλλογικότητα, διαρκή συνεργασία, ανοιχτά μυαλά και δυνατότητα επιμειξίας ιδεών.

Ο Raghuram Rajan προβλέπει αναδιάρθρωση χρέους για την Ελλάδα

Σε πρόσφατη ανάρτηση με τίτλο "A View on the World Outlook" στο καινούργιο του blog o Καθηγητής του Booth School of Business στο University of Chicago Raghuram Rajan συνοψίζει τις προβλέψεις του για τις ΗΠΑ, ΕΕ, Ιαπωνία και Κίνα. Κάνει ειδική αναφορά στην Ελλάδα λέγοντας ότι αν δεν γίνει πιο ανταγωνιστική και δεν μεγεθυνθεί, το άλγος της δημοσιονομικής προσαρμογής και η συνεχιζόμενη υψηλή ανεργία θα καταστούν πολιτικά ανυπόφορα.  Αναφέρει επίσης ότι το πιο πιθανό είναι η Ελλάδα να χρειαστεί να αναδιαρθρώσει το χρέος της όταν επέλθει μια κάποια ηρεμία στο Ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Αν τα stress-test των ευρωπαϊκών τραπεζών πάνε καλά τότε η αναδιάρθρωση του Ελληνικού χρέους θα γίνει νωρίτερα καθώς θα υπάρχει μεγαλύτερη θέληση να επιδιωχθεί η ανάπτυξη.

Ο Raghuram Rajan διετέλεσε για 4 χρόνια επικεφαλής οικονομολόγος στο ΔΝΤ και έγινε ευρύτερα γνωστός όταν το 2005 σε μια τιμητική ομιλία για την συνταξιοδότηση του Alan Greenspan παρουσίασε μια αμφιλεγόμενη εργασία με τίτλο "Has Financial Development Made the World Riskier?" η οποία κατέκρινε το χρηματοπιστωτικό σύστημα και περιέγραφε προφητικά την κατάρρευση του χρηματοοικονομικού συστήματος το 2007-2008.

Ο πιστωτικός κίνδυνος των ελληνικών τραπεζών αυξάνει τις διεθνείς τιμές ελαιόλαδου;

Άρθρο της Independent το Σάββατο υποστηρίζει ότι κρίση που μαστίζει την Ελλάδα έχει αυξητική επίδραση στις διεθνείς τιμές ελαιολάδου! Αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με το άρθρο, γιατί οι παραγωγοί στην Ελλάδα ανησυχούν για την ασφάλεια των χρημάτων τους στις τράπεζες και έτσι προτιμούν να αποθηκεύσουν το λάδι παρά να το πουλήσουν.

Ο αρθρογράφος έχει ζωηρή φαντασία καθώς οποιοσδήποτε έχει αμυδρή σχέση με το χώρο ή κοινή λογική γνωρίζει ότι οι ελαιοπαραγωγοί δεν έχουν την πολυτέλεια να κρατούν αποθέματα καθώς αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας. Αντίθετα, παρά τις προσπάθειές τους δυσκολεύτηκαν φέτος να πουλήσουν την παραγωγή τους.

Η προσωπική περιουσία των πολιτικών σαν εγγύηση για το δημόσιο χρέος;

Ένα ενδιαφέρον πρόσφατο άρθρο του Theo Vermalen στη Wall Street Journal ("Give Politicians Performance Bonuses") υποστηρίζει ότι οι επιπτώσεις των αποφάσεων των πολιτικών θα πρέπει να συνδέονται με την προσωπική τους περιουσία. Το γεγονός ότι τώρα έχουν σταθερές απολαβές, ανεξαρτήτως της επίδοσής τους, σημαίνει ότι η πολιτική σκηνή συντίθεται από άτομα τα οποία έλκονται από τη δύναμη της εξουσίας, την κοινωνική αναγνώριση ή περιστασιακά από το αίσθημα καθήκοντος και προσφοράς προς τη χώρα τους. Ο αρθρογράφος ισχυρίζεται ότι αυτός ο ατελής μηχανισμός διακυβέρνησης ενθαρρύνει την δημοσιονομική ανευθυνότητα, το δανεισμό και την μετατόπιση των υποχρεώσεων σε μελλοντικές γενιές (οι οποίες φυσικά δεν ψηφίζουν σήμερα). Προτείνει λοιπόν ένα σύστημα με υψηλά bonus και ποινές για κάθε πολιτικό ανάλογα με τις οικονομικές επιπτώσεις των αποφάσεών του. Αναγνωρίζει ότι ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να βασίζεται στο αίσθημα απληστίας των πολιτικών και όχι, για παράδειγμα στη δίψα τους για εξουσία, αλλά εκ του αποτελέσματος αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα. Για να αποφύγει, όπως και στις επιχειρήσεις, τακτικές οι οποίες στοχεύουν μόνο σε πρόσκαιρα/βραχυπρόθεσμα οφέλη, προτείνει τα bonus να βασίζονται σε πιο μακροπρόθεσμες επιδόσεις. Τέλος, για να αποφύγει μια κατάσταση όπου μόνο πλούσιοι γίνονται πολιτικοί, καθώς οι απολαβές βάσει επίδοσης δεν τους επηρεάζουν τόσο πολύ, προτείνει να καταβάλλουν οι πολιτικοί το μισό της περιουσίας τους σαν εγγύηση για δάνεια τα οποία εκδίδονται κατά τη διάρκεια της θητείας τους.


Πιστεύω ότι είναι χρήσιμη η εφαρμογή δοκιμασμένων ιδεών και εργαλείων από την εταιρική διακυβέρνηση στην πολιτική. Χρειάζεται όμως προσαρμογή γιατί αλλάζουν οι ρόλοι, η αντικειμενική συνάρτηση και οι ομάδες ενδιαφέροντος. Αν και ο ρόλος των πολιτών είναι αντίστοιχος με αυτών των μετόχων, δεν είναι ξεκάθαρο με μια πρώτη ματιά αν η κυβέρνηση (πρέπει να) αντιστοιχεί στο ΔΣ ή σε εκτελεστικά στελέχη.

Τα οικονομικά της blogoσφαιρας

Μιας και πολλοί συγχέουν την αξία των blogs με αυτή της ενδελεχούς οικονομικής ανάλυσης, είναι χρήσιμο έχουμε υπόψη το άρθρο του  Kartik Athreya ο οποίος μας υπενθυμίζει ότι τα οικονομικά προβλήματα είναι ιδιαίτερα δύσκολα και ότι δεν επιδέχονται επίλυσης μέσα σε λίγες διαδικτυακές γραμμές. Συμβουλεύει τους περιηγητές του διαδικτύου να αγνοούν απλοϊκές αναλύσεις και συμπεράσματα.

Μιας και απαιτείται λοιπόν συχνά να ανατρέχουμε σε εξειδικευμένα δοκίμια για να βγάλουμε κάποια άκρη, χρήσιμοι είναι οι 7 εμπειρικοί κανόνες του Daniel W. Drezner αναφορικά με το πως να διαβάζουμε ερευνητικές εργασίες:

1. Αν δεν κατανοείστε την περίληψη μην προχωρήσετε στο υπόλοιπο της εργασίας μιας και μια κακογραμμένη/δυσνόητη περίληψη είναι προάγγελος μιας κακής εργασίας.
2. Η αξία μιας δημοσίευσης κρίνεται και από τον αριθμό αναφορών σε αυτή (πχ μέσω του Google Scholar).
3. Οι εργασίες οι οποίες δημοσιεύονται μέσα από τη διαδικασία της αποτίμησης από ομότιμους (peer review) είναι καλύτερες από αυτές οι οποίες δημοσιεύονται χωρίς καμμιά συνεπή αξιολογική διαδικασία.
4. Αγνοείστε εργασίες οι οποίες παρουσιάζουν τις θέσεις τους με πρόχειρο τρόπο ως θέσφατο ενώ οποιαδήποτε  άλλη άποψη εμφανίζεται ως παράλογη.
5. Μην εμπιστεύεστε συμπεράσματα τα οποία δεν προκύπτουν λογικά από μια εργασία, έστω και αν η θεωρητική και εμπειρική ανάλυση η οποία προηγείται είναι άρτια.
6. Αν μετά την ανάγνωση μιας εργασίας δεν μπορείτε να φανταστείτε πως η επιχειρηματολογία της θα μπορούσε να αναιρεθεί, τότε η εργασία αυτή είναι περιορισμένης αξίας.
7.  Τα όποια συστήματα δημοσίευσης είναι ατελή αλλά όχι θεμελιωδώς εσφαλμένα, παρά τις όποιες ασφαλιστικές δικλείδες είναι δυνατό να δημοσιευτεί μια (μερικά ή ολικά) ψευτική εργασία από κάποιο απατεώνα. Ευτυχώς, αυτό δεν μπορεί να συμβεί σε συστηματική βάση.

Mykonos Crisis Prices?

Φωτογραφία φοιτητή του Harvard από διακοπές στη Μύκονο που αναδημοσιεύεται σε ανάρτηση στο blog του Greg Mankiw με τίτλο " Prices adjust when the exchange rate can't"

Τάδε έφη η Επιτροπή Στίγκλιτς από τον Πόρο

Διαβάζουμε σε σημερινό άρθρο της Ελευθεροτυπίας για τα αποτελέσματα της Επιτροπής Στίγκλιτς της Σοσιαλιστικής Διεθνούς για την οικονομική κρίση που έγινε στον Πόρο. Εν ολίγοις η επιτροπή κατέληξε ότι πόρρω απέχουν τα εφαρμοζόμενα μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται σε Ευρώπη και Ελλάδα από την ορθή πολιτική και ότι θα οδηγήσουν σε κακοδαιμονία.

Ο Πρωθυπουργός και Προέδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς Γιώργος Παπανδρέου συμφώνησε με την πρόταση της επιτροπής ότι πόροι για την έξοδο από την κρίση και ύφεση μπορούν να βρεθούν μέσω ενός φόρου-Tobin επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών. Αναλύοντας τα αίτια της κρίσης συμπέρανε ότι η έξοδος θα βρεθεί μέσω της σοβαρής και δίκαιης αναδιανομής εισοδήματος, της διαφάνειας στη διαχείριση των χρημάτων, της ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών και των ελέγχων στα συστήματα, όπως στο χρηματοπιστωτικό. Ο δημοσιογράφος της "E" τονίζει στον τίτλο του άρθρου του ότι ο πρωθυπουργός βλέπει ως αναγκαία, άλλη πολιτική από αυτή που εφαρμόζει.

Η πιθανότητα πτώχευσης της Ελλάδας βάσει των CDS

Η εταιρία CMA δημοσιεύει στον ιστότοπό της στοιχεία αναφορικά με την πιθανότητα πτώχευσης διαφόρων χωρών, οργανισμών και επιχειρήσεων τα οποία έχουν υπολογιστεί βάσει αγοραίων τιμών για 5-ετή συμβόλαια CDS. Δυστυχώς η Ελλάδα τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σταθερά ανάμεσα στους αρνητικούς πρωταθλητές παγκόσμια:

	Mid Spread (basis points)	Cumulative probability of default (%)
Venezuela	1261.60	56.62
Greece	844.83	50.09
Argentina	903.60	45.55
Pakistan	688.10	37.56
Ukraine	594.63	34.19
Dubai/Emirate of	483.12	28.71
Iraq	433.20	26.55
Illinois/State of	338.00	25.76
California/State of	301.20	23.68
Romania	372.57	23.14

Είναι ενδιαφέρον ότι στη λίστα φιγουράρει και η Πολιτεία του Illinois και η Πολιτεία της California με πιθανότητα πτώχευσης σχεδόν υποδιπλάσια της Ελλάδας.

Ενα σενάριο της επόμενης ημέρας

Μια αισιόδοξη νότα για την ελληνική οικονομία από 2 partners της McKinsey & Cο σε άρθρο της "Κ". Οραματίζονται την «Ελλάδα του μέλλοντός μας» χωρίς φοροδιαφυγή, με υγιές Δημόσιο τομέα και ισχυρές τράπεζες-ατμομηχανές της οικονομίας, με τις «εθνικές μας βιομηχανίες» τουρισμό και ναυτιλία να προοδεύουν μαζί με άλλες επιχειρήσεις «εθνικών πρωταθλητών» και την Ελλάδα να αναδυκνείεται σε διεθνές κέντρο που προσελκύει επενδύσεις.

Ενδιαφέρουσα η συνεργασία της "Κ", διαβάζουμε εδώ ότι: "...σε μια σειρά από πέντε άρθρα θα αναφερθεί σε πέντε κρίσιμες πτυχές της επόμενης μέρας, αντλώντας παραδείγματα από την εμπειρία της McKinsey σε άλλες χώρες που αντιμετώπισαν παρόμοιες προκλήσεις πρόσφατα και εξάγοντας συμπεράσματα απτής εφαρμογής στην Ελλάδα. Η σειρά ξεκινά με δύο άρθρα που αγγίζουν την καρδιά του δημοσιονομικού προβλήματος: την πάταξη της φοροδιαφυγής και τον έλεγχο των δαπανών για την υγεία. Εν συνεχεία, θα ακολουθήσουν τρία άρθρα που αφορούν κρίσιμες μεταρρυθμίσεις για τη διατηρήσιμη ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Στο πρώτο, εξετάζεται το ζήτημα της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης και του μετασχηματισμού του κρατικού μηχανισμού. Στο δεύτερο, εξετάζονται παραδείγματα πολιτικών βελτίωσης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Η σειρά θα κλείσει μ' ένα άρθρο που επιχειρεί να συνθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για την τόνωση της επιχειρηματικότητας και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα."